Now playing: Aufstieg und Fall der Stadt Mahagonny

De criminelen Leokadja Begbick, Dreieinigkeitsmoses en Fatty der Prokurist zijn op de vlucht. Ze komen op het idee om een nieuwe stad te stichten in het midden van de woestijn die de naam Mahagonny krijgt...

Het idee achter deze stad is dat mensen er kunnen genieten zonder te werken. Er is wel één zonde in de stad en dat is geen geld hebben, daarom willen de inwoners vooral rijke mensen lokken. Hoewel de stichters willen laten uitschijnen dat Mahagonny een utopische project is, ligt er een addertje onder het gras. De belofte van rust en eensgezindheid is om de eigenlijke intentie van de stichters te verdoezelen, namelijk veel winst proberen maken op het menselijk verlangen naar genot. Maar velen trappen in de val en de stad begint te groeien omdat mensen uit de hele wereld er naartoe trekken, op zoek naar geluk. Zo zijn er de houthakker Jimmy en de prostituee Jenny, de hoofdpersonages van het verhaal.

Na enige tijd begint Jimmy de valstrikstad te doorzien en vraagt hij zich af waarom hij geen geluk kan vinden hoewel hij de vrijheid heeft naar waar hij altijd verlangde. Jimmy’s verandering in zijn denkwijze vormt een belangrijk kantelmoment in het verhaal. Wanneer er kort daarna geruchten rondgaan dat er een orkaan op komst is die de stad zal vernielen, worden de inwoners nog overweldigd door een gevoel van gezamenlijke nietigheid en kwetsbaarheid. Maar nadat de stad gespaard wordt door de orkaan, is Mahagonny anders. Vanaf nu is het motto ‘alles mag’ waardoor de basisbehoeften van het genot zoals eten, vechten en seks op een extreme manier worden beleefd. En dat met catastrofale gevolgen.

De muziek is geschreven door Kurt Weill, een Duitse componist die in 1900 in Dessau werd geboren. Al op jonge leeftijd kwam hij als Joodse jongen in aanraking met muziek dankzij zijn vader die als cantor in de synagoge zong. Later studeerde hij compositie, contrapunt en muziekdirectie aan het conservatorium in Berlijn bij componisten als Humperdinck en Busoni. Weill was gepassioneerd door het idee dat de muziek sterk verbonden is met de samenleving en daar verandering in kan brengen. Daarom maakte de componist maatschappelijk relevant muziektheater waarin het leven van eenvoudige mensen centraal staat. Hiervoor maakte Weill gebruik van dagelijkse spreektaal en populaire muziekstijlen. Daarmee zette hij zich af tegen de Romantische stijl waar Germaanse mythologie (zoals bv. bij Wagners Der Ring des Nibelungen met goden, dwergen, reuzen, heftige emoties,...) als onderwerp te kiezen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog moest Weill wegvluchten uit Duitsland en emigreerde hij naar de VS waar hij het populaire karakter van zijn muziek verder ontwikkelde.

Via deze technologie ontstaat er een onduidelijke grens tussen het reële en virtuele, wat resulteert in een effect van vervreemding. De virtuele beelden die op scène getoond worden, representeren hoe wij vandaag de dag naar de wereld kijken: via onze schermen van gsm’s, computers en tv’s. Het doel om vervreemding te creëren, vloeit voort uit Brecht zijn theorie van het episch theater. Op dat vlak probeert van Hove toch dicht genoeg bij de originele versie van Mahagonny te blijven. Zo voegt de regisseur, net zoals in Brecht libretto, een voorafgaande beschrijving toe van wat er tijdens elke scène zal gebeuren. Deze tussentitels komen bij het publiek over als spoilers. De reden hiervoor is dat in het episch theater de toeschouwer zich niet mag inleven in het verhaal, maar met een kritische blik dient te kijken. Dit idee wordt ook versterkt door het gebruik van ledschermen en green screens.

Ontevredenheid over de maatschappij

Aan de grondslag van de stichting van Mahagonny ligt dus een gevoel van onvrede over de samenleving. Weill en Brecht bekritiseerden in deze opera verschillende sociale normen van hun tijd. In de woorden van Brecht: ‘De ontevredenen van alle continenten stromen samen in Mahagonny, de gouden stad.’ Van Hove voegt er zelf nog het volgende aan toe: ‘Al heel snel vervallen ze namelijk in een groot misverstand: ze vermengen wat welvaart is (rijkdom, geld en bezittingen) met wat welzijn is (je goed voelen en echt gelukkig zijn).

Van Hove vergelijkt het ongenoegen van het volk uit de stad Mahagonny met o.a. de protestbeweging van de gele hesjes (les gilets jaunes) in Frankrijk, Nederland en België (2018). De gele hesjes hadden het motto: 'Vivre, oui, survivre, non' (leven, ja, overleven, niet). Tegelijkertijd doet het ook denken aan het protest op de coronamaatregelen omdat deze de persoonlijke bewegingsvrijheid zouden beknotten. De regisseur vermeldt ook dat ‘we leven in een tijd waarin de verdeeldheid nog nooit zo groot is geweest. We zijn getuigen van een nieuwe klassenstrijd.’

Opdracht

Ook vandaag zien we voorbeelden waarbij basisbehoeftes als eten en drinken ontaarden in extreme vormen. Denk maar aan voorbeelden als de Mukbangchallenge waarbij mensen zich bijna dood eten voor het plezier van miljoenen volgers.

Hoe ver zou je gaan voor je eigen plezier of voor het geld of voor erkenning? Tijd voor een groepsgesprek.