Vake Poes, of hoe God verdween is een theatervoorstelling die epische vertellingen, poëzie, literatuur, muziek, dans en beeldende kunst met elkaar verbindt. Anders dan in een opera zingen de acteurs niet continu hun tekst, maar is er een afwisseling tussen gezongen en gesproken momenten. Volgens regisseur Lisaboa Houbrechts is het een even belangrijk als het ander: ‘Muziek kan je naar gebieden brengen waar je niet komt met theater, terwijl het woord je regionen laat verkennen waartoe de muziek geen toegang heeft.’
Lisaboa Houbrechts (°1992) is schrijver en regisseur van theatrale werken die zich op het snijvlak bevinden van beeldende kunst, opera en teksttheater. Ze schrijft en verbeeldt verhalen die de kleine geschiedenis verbinden aan de grote geschiedenis, het intieme aan het monumentale en het persoonlijke aan het politieke. Ze kiest resoluut voor het grote gebaar en geeft poëtische vormen aan epische - vaak historische - vertellingen.
‘Ik vond de verhalen van mijn grootvader over zijn jeugd tijdens de Tweede Wereldoorlog vrij atypisch ten opzichte van de meeste verhalen over die periode. Wat hem overkomen is, heb ik vervreemd, gedramatiseerd en aangevuld met eigen verzonnen herinneringen.”
Lisaboa Houbrechts
Dit vormde de basis voor het verhaal over Vake Poes. Vake Poes werd slachtoffer van seksueel misbruik binnen de katholieke kerk in de oorlogsjaren vanaf 1940. Op school kreeg hij les van broeders, maar met de bezetting van de stad waar hij opgroeide, veranderde het lerarenkorps. Een meester die collaboreerde met de nazi’s nam de plaats van de geestelijke in. De Duitse overheersing kwam voor Vake Poes als een bevrijding van het misbruik en de indoctrinatie van het katholieke geloof. Maar hij ruilde de ene indoctrinatie voor een andere.
De Kleindochter aller Kleindochters bevindt zich aan het eind van een lange geschiedenis en duikt in de verborgen trauma’s van het verleden. Vake Poes, of hoe God verdween vertelt het verhaal van een familiale zenuwinzinking waarbij Vake Poes en zijn zoon hun geloof opofferen en Jezus aan het Kruis nagelen. Dat tot grote wanhoop van Moeke Poes die haar familie vroom en rein wil houden.
Lisaboa neemt de Johannespassie van Bach als een essentiële speler in deze voorstelling, en niet louter als begeleidende soundtrack. De regisseur voorziet een afwisseling van de klassieke versie met stemmen en orkest en een bewerking op accordeon, gespeeld door Philippe Thuriot in een kwetsbare en intieme sfeer. Een link met het religieuze aspect in het verhaal van Vake Poes is vanzelfsprekend. Christus’ lijden representeert enerzijds het diepe verdriet en wrok van Vake Poes en zoon voor wat de Kerk hen heeft gedaan. Anderzijds raakt Vake Poes ontroerd waardoor de muziek een helende werking krijgt. Bij het horen van de Johannespassie ontvouwt zich eigenlijk een innerlijk landschap waarin zoektocht naar heling, ritualiteit en geloof centraal staat. Tegelijkertijd is er een dramatische curve van de opgang, de menselijke ondergang en de goddelijke heropstanding te herkennen in de muziek die overeenkomt met afwisselende verheerlijken, vernederen, aanvallen van Christusfiguur in Vake Poes. Ook de contrasterende omgang met geloof bij Vake en Moeke Poes resoneert met het muzikale idee. Fragmenten van Bach worden vervlochten met eigen tekst, hedendaagse elektronische muziek en accordeon.
Vake Poes situeert zich tussen theater en opera, een uitgelezen vorm om het verhaal te brengen. Lisaboa gaat op zoek naar hoe het kleine met het grote, het intieme met het politieke en het verleden met het heden is verweven.
Voor deze groots opgezette vertelling werkt Lisaboa Houbrechts samen met spelers, zangers en muzikanten van alle leeftijden. Van kinderen over jongvolwassen performers tot enkele gevestigde theatermonumenten. Ze bouwt een voorstelling vol magie en poëzie waarin de kinderen van vandaag spelen met de jonge versies van hun ouders en grootouders.
Op de scène van Vake Poes vinden we een grote zwarte kubus als een soort van mystieke ruimte, die referenties oproept aan Mekka. Bachs passie is dan weer door en door protestants terwijl we inzoomen op een fictief Vlaanderen in de greep van het katholicisme. Een mix van religies.
Het verhaal is sprookjesachtig en surrealistisch.
Het hoofdpersonage is een bullebak van een vent die meer van katten houdt dan van mensen.
We kijken naar hem door vergevende ogen van de 12-jarige Kleindochter aller Kleindochters.
Zij zoekt toegang tot verdrongen verleden.
Daarmee doorbreekt ze de cyclische terugkeer van het geweld. Dit proces werkt helend.
Dominantie van de katholieke kerk en de bevrijding ervan door het Nazisme.
Baan wordt vrijgemaakt voor kleindochter: omarming van het spirituele en een nieuwe (gender)identiteit. Zo wordt Vake Poes geen reproductie van seksueel misbruik over de generaties heen, maar de rehabilitatie van Het Vrouwelijke in een soort mythische verbinding van geschiedenis en genetica.
