De aanstekelijke muziek van Le nozze di Figaro

Le nozze di Figaro komt kort samengevat hierop neer: Susanna en Figaro willen trouwen, maar er zijn heel wat andere personages die, elk om hun eigen redenen, de gang van zaken bemoeilijken. Om hun doelen te bereiken, worden er plannetjes gesmeed en listen bedacht, die ontaarden in dolkomische situaties. Hoewel het muzikale materiaal van deze ouverture volledig losstaat van de rest van de opera, schept Mozart meteen een sfeer die aansluit op het verhaal: na een brommend gezoem bij de strijkers en de fagotten, dat als gefluister en geroddel in kracht toeneemt, ontploft een energiek thema dat vrolijk door de ouverture raast. Mozart dacht er nog aan om het feestgedruis te laten contrasteren met een langzame hobomelodie, maar hij schrapte het idee. Het resultaat: een absurde brok non-stop energie, dol en verrassend, die de perfecte inleiding vormt voor een hilarische opera.

Wanneer graaf Almavira de vertrekken van Susanna binnensluipt en haar achter Figaro’s rug wil verplichten om met hem te slapen, ontdekt hij dat zijn dienstknecht Cherubino zich daar al die tijd verborgen hield. De graaf liep sowieso niet hoog op met Cherubino’s flirterige gedrag tegenover vrouwen (waaronder zijn eigen vrouw, de gravin), maar nu is het hek volledig van de dam: de knecht weet welk oneerbaar voorstel hij Susanna deed. Om ervoor te zorgen dat er niets uitlekt, wil hij Cherubino uitschakelen door hem naar het leger te sturen. In de aria ‘non più andrai’ geeft Figaro hem daarop smalend advies hoe het hem, na zijn losbandige leventje, in die harde militaire context zal vergaan. De aria was bij de première in 1786 instant een enorm succes. Mozart hergebruikte de melodie in zijn latere opera Don Giovanni, goed wetende dat het publiek haar direct zou herkennen — een fijnzinnig knipoogje naar zijn eigen werk.

Om te ontsnappen aan zijn legerdienst, raadt Figaro Cherubino aan om zich in een vrouw te verkleden. Met die vermomming zou hij toch in de buurt van de gravin kunnen blijven, op wie hij smoorverliefd is. Wanneer Cherubino wordt binnengehaald om dit plan voor te stellen, zingt hij op vraag van Susanna ‘Voi che sapete’, een liefdeslied dat hij voor de gravin schreef. In de aria doet de puberende Cherubino zijn brandende liefdesverlangens uit de doeken, een emotionele bekentenis tussen alle intriges en plottwisten door. Het duurt niet lang of er worden nieuwe plannetjes gesmeed: de gravin ontdekt dat de graaf in alle haast vergeten is Cherubino’s oproepingsbrief te zegelen met zijn ring. Cherubino kan het spel langer meespelen dan aanvankelijk gedacht. De intriges zetten zich verder…

Om het schaamteloze gedrag van de graaf te ontmaskeren en hun huwelijk te redden, zetten Susanna en Figaro een val op. Ze krijgen de hulp van de gravin, die de ontrouw van haar man graag wil bewijzen. Susanna en de gravin stellen in Susanna’s naam een amoureuze brief op, gericht aan de graaf. De brief laat uitschijnen dat Susanna hem graag ‘s nachts wil treffen: zo hopen ze hem te grazen te nemen. De aria waarin de brief wordt gedicteerd galmt in de filmklassieker The Shawshank Redemption door de intercom van de gevangenis waar het hoofdpersonage Andy Dufresne opgesloten zit. Zijn celmaat Red Redding zegt hierover: ‘I have no idea what those two Italian ladies were singing about. I'd like to think they were singing about something so beautiful it can't be expressed in words, and it makes your heart ache because of it.’ Een ironische zet van regisseur Frank Darabont, gezien het bij Mozart over de ontmaskering van ontrouw gaat en de affaire van Dufresne’s vrouw aan de basis ligt van zijn gevangenschap.

Wil je graag horen welke aanstekelijke deuntjes Mozart nog componeerde voor de avonturen van Figaro en Susanna?