De Wagner-soundtracks

APOCALYPSE NOW

Het derde bedrijf van Wagners opera Die Walküre begint met de heroïsche Walkürenritt, waarin strijdgodinnen met gevleugelde paarden op het slagveld afdalen om er gesneuvelde helden te zoeken en hen naar het Walhalla te brengen. In de prijswinnende film Apocalypse Now (1979), die de Vietnamoorlog in een kritisch daglicht plaatst, gebruikt filmregisseur Francis Ford Coppola de muziek als soundtrack voor een Amerikaanse luchtaanval op de Vietnamezen. Geen paarden met vleugels, maar zwaarbewapende helikopters ronken boven het slagveld. Ze zijn er niet om gevallen soldaten op te halen, maar dienen om zoveel mogelijk slachtoffers te maken. In de iconische scène illustreert Coppola aan de hand van Wagners muziek dat geweld allesbehalve heroïsch is: strijdvaardigheid en heldhaftigheid gaan altijd gepaard met een gruwelijke oorlogsrealiteit vol slachtoffers.

WHAT’S OPERA, DOC?

Zoals dat vaak in tekenfilms gebeurt, maakt ook Looney Tunes gebruik van klassieke muziek als soundtrack voor hun speelse animaties. In de kortfilm What’s Opera, Doc? (1957) wordt boegbeeld Bugs Bunny naar goede gewoonte achtervolgd door jager Elmer, dit keer in een Wagner-parodie. Wanneer Elmer, verkleed als Siegfried uit Wagners operacyclus Der Ring des Nibelungen, achter Bugs Bunny aanzit, vermomt het konijn zich in Brünnhilde uit de Ring om Elmer te misleiden. Al zingend zetten ze het verhaal verder op de muziek van de Ring-opera’s, Der Fliegende Holländer en Tannhäuser. Uiteindelijk sterft Bugs Bunny tijdens de jacht en wil Elmer hem uit berouw naar het Walhalla dragen, waarop Bugs zijn hoofd opricht en laconiek zegt: ‘Well, what did you expect in an opera? A happy ending?’ De kortfilm had zo’n grote culturele impact dat hij in 1992 als eerste cartoon ooit werd opgenomen in de National Film Registry van de Verenigde Staten en de originelen werden bewaard in de Library of Congress.

THE GREAT DICTATOR

In de jaren 1848-1849 staat Duitsland in rep en roer: op verschillende plaatsen breken opstanden uit en eisen revolutionairen liberale, democratische hervormingen. Ook Wagner staat op de barricades en schrijft rond die periode de opera Lohengrin. Daarin presenteert hij een utopie van een nieuwe, betere wereld aan het Duitse publiek. Hoe goed bedoeld ook, Wagners politieke engagement voor een progressieve Duitse natie wordt tijdens WOII ferm misbruikt door de nazi’s. Hitler was grote fan van zijn patriottistische muziek, en dat had ook Charlie Chaplin geweten. In zijn satirische film The Great Dictator (1940) steekt hij de draak met de megalomaan. Op de achtergrond weerklinkt regelmatig Wagners werk — een vette knipoog naar Hitlers muzieksmaak. In een legendarische scène droomt Chaplin, verkleed als een dictator die verdacht veel op Hitler lijkt, op de openingsnoten van Lohengrin over de wereldoverheersing terwijl hij met een opgeblazen wereldbol speelt. Wanneer die in zijn handen kapot springt, begint hij als een teleurgesteld kind te mokken.

ROMEO + JULIET

Tristan und Isolde is ongetwijfeld Wagners bekendste opera. Het schroeiende verlangen van de verliefde Tristan en Isolde die de componist verklankte, blijft tot de verbeelding spreken: beroemde filmregisseurs als Lars von Trier, Fritz Lang en Alfred Hitchcock maakten gebruik van de muziek die tot het collectieve geheugen is gaan horen. Ook regisseur Baz Luhrmann zette Wagner in voor zijn film Romeo + Juliet (1996), een moderne adaptatie van Shakespeares klassieker over dat andere beroemde liefdeskoppel. De piepjonge acteurs Leonardo DiCaprio en Claire Danes behoren tot rivaliserende zakenfamilies uit Los Angeles en wisselen de originele dialogen af met auto-achtervolgingen en kletterende wapenscènes. Het einde blijft onveranderd: als Juliet ontdekt dat Romeo dood is, brengt ze zichzelf om. Luhrmann gebruikt voor die eindscène Wagners ‘Liebestod’, de laatste aria die Isolde zingt nadat Tristan is gestorven, en slaat daarmee de brug tussen de twee iconische liefdesverhalen.

Ontdek Tristan und Isolde