Opera

Het verhaal van Fin de partie

Componist György Kurtág verklankt Becketts theaterstuk

door Piet De Volder en Maarten Boussery, vr 28 okt 2022

De Hongaarse componist György Kurtág schreef met Fin de partie (2018) een van de meest vooraanstaande opera’s van de afgelopen jaren. Als libretto koos Kurtág voor het gelijknamige theaterstuk van Samuel Beckett, een iconische voorstelling uit 1957. We lichten uit waarover het stuk gaat en waarom Becketts werk zo bijzonder is.

BECKETT EN HET ABSURD THEATER

Samuel Beckett (1906-1989) is een van de belangrijkste theatervernieuwers van de twintigste eeuw. De Ierse schrijver wordt vaak in één adem genoemd met het zogenaamde absurde theater, een stroming uit de jaren 1950 en 1960 waarin het leven als fundamenteel betekenisloos wordt voorgesteld. De kunstenaars in het naoorlogse Europa waren door alle gruwel volledig ontwricht en bogen zich over de vraag hoe er nog betekenisvolle kunst kan gemaakt worden na zo’n katastrofale, vernietigende gebeurtenis. Als antwoord op die existentiële vraag maakte Beckett theaterstukken die de absurditeit van ons bestaan centraal stelt: op het podium toont hij hoe onmogelijk het is om dingen zinvol gezegd en gedaan te krijgen.

Net als in zijn bekendste werk Wachten op Godot elimineert Beckett in Fin de partie alles wat niet essentieel en overbodig is. Op scène confronteert hij zijn toeschouwers met het troosteloze bestaan van vier personages die slechts met één ding bezig zijn: wachten op het einde. Beckett kiest er bewust voor om niet in zijn moedertaal maar in het Frans te schrijven, een taal waarin hij naar eigen zeggen eenvoudiger ‘zonder stijl’ kon vertellen dan in het Engels. In een vreemde taal valt makkelijker de neiging te onderdrukken om op een elegante en esthetische manier te schrijven. Door voor het Frans te kiezen, nam Beckett bewust afscheid van al wat hem vertrouwd was om opnieuw te kunnen beginnen. Het resultaat: een absurdistisch meesterwerk.

HET VERHAAL

In een huis aan zee delen vier personages eenzelfde ruimte: Hamm, een oude en tirannieke man, zijn dienaar Clov en Hamms ouders Nagg en Nell. Op Clov na, die niet zitten kan, is iedereen immobiel. De blinde Hamm zit in een rolstoel en Nagg en Nell zijn hun benen verloren in een fataal ongeluk met een tandem. Ze overleven, half blind en doof, in vuilnisbakken. Vier mensen die tot elkaar veroordeeld zijn en die alleen via Clov, die tuurt door kleine ramen, iets vernemen over de buitenwereld. Hun samenleven wordt steeds problematischer. Clov zit gevangen in de dagelijkse routine van het dienen van Hamm en de zorg voor Nagg en Nell. Hamm, die wil slapen, verdraagt de praatjes van zijn ouders steeds minder. Allen wachten ze op het einde van een claustrofobische en uitzichtloze situatie. Voor Clov is het einde nabij: ‘Einde, het is ten einde, het loopt ten einde, het loopt misschien ten einde’. Hij droomt ervan zijn meester te verlaten.

Nagg en Nell halen herinneringen op aan hun verloving, toen ze nog jong en gelukkig waren, maar ook aan het fietsongeluk in de Ardennen. Ze moeten erom lachen want zo weet Nell: ‘Niets is grappiger dan het ongeluk.’ De tijd wordt gedood met steeds dezelfde, herkauwde vertellingen, die niemand nog wil aanhoren. Nagg verveelt wederom Nell met zijn zogenaamd grappige verhaal over de Engelsman en de kleermaker en Hamm wil per se voor de zoveelste keer vertellen over zijn redding van een bedelaar op Kerstavond. Maar vooraleer Hamm zijn monoloog begint, geeft hij Clov de opdracht zijn kletsende ouders met vuilnisbak en al in de zee te kieperen. Zover komt het niet maar Nell sterft, zonder dat iemand er erg in heeft.

Met hun vertellingen plegen de personages emotionele chantage. Hamm suggereert dat hij Clov, als kind van de bedelaar, heeft geadopteerd en hem uit de armoede heeft gehaald. Nagg van zijn kant herinnert Hamm eraan hoezeer die hem als kind nodig had. Hamm doorbreekt de keten van wederzijdse afhankelijkheid en meldt dat hij Clovs diensten niet langer nodig heeft. Voor Clov weggaat, vraagt Hamm hem een paar woorden te zeggen uit zijn hart; iets waarover hij kan mijmeren. Clov stelt Hamm teleur: hij bedenkt dat hij woorden als ‘liefde’ en ‘vriendschap’ nooit goed begrepen heeft en dat het nu misschien te laat is om weg te gaan. Toch maakt hij zich klaar om te vertrekken. Hamm beseft dat hij het eindspel helemaal alleen verder moet spelen.

Ontdek Fin de partie

Fin de Partie 34 Frode Olsen e Leigh Melrose

Het verhaal van Fin de partie

BECKETT EN HET ABSURD THEATER

HET VERHAAL

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief

Volg ons