Genderpatronen van de romantische opera doorbroken

In Jenůfa draait alles om een klein dorp waar sociale druk hoogtij viert. Voor Leoš Janáček was jaloezie de drijvende kracht achter het verhaal: Laca is jaloers op zijn halfbroer Števa, die rijk is en succesvol is bij vrouwen. Jenůfa is zwanger van Števa, terwijl Laca al lang gevoelens voor haar koestert. Als Števa zijn belofte om Jenůfa te trouwen niet nakomt, ziet Laca zijn kans om haar voor zich te winnen. Maar dan ontdekt hij dat ze een kind heeft van Števa. De Kosteres, voogd en stiefmoeder van Jenůfa, is vastbesloten de 'schande' verborgen te houden voor de gemeenschap.

De opera draait niet alleen om het harde, realistische verhaal, maar vooral om de innerlijke transformatie van Jenůfa en Laca. Laca evolueert van kortzichtigheid en egoïsme naar mildheid en vergevingsgezindheid - zelfs in het licht van gruwelijke daden.

Genderrollen

De originele titel van de opera, gebaseerd op het toneelstuk van Preissová, was Haar stiefdochter. Dit benadrukt de sterke verbondenheid tussen de twee vrouwelijke hoofdpersonages, Jenůfa en de Kosteres. Samen doorbreken ze de traditionele genderpatronen van de romantische opera's en tragische verhalen. Jenůfa geeft voornamelijk een vrouwelijk perspectief weer, waarbij mannelijke personages vaak oppervlakkig lijken. Jenůfa en de Kosteres, beiden sopranen met individueel onderscheidende rollen, nemen de leiding. Ze worden niet zoals gebruikelijk in 19e-eeuwse opera's slachtoffers van een patriarchale samenleving, maar overleven ondanks de beperkingen van sociale en morele normen. Ze dagen elk op hun eigen manier de onderdrukkende maatschappelijke normen uit, met als gevolg een verlies aan status en aanzien voor de Kosteres. De strijd tussen publieke en private ruimtes vormt het hart van de dramatiek van de opera, wat ook de kern is van Robert Carsens productie.

Meer over Jenůfa

Wist je dat dit stuk 120 jaar geleden zijn wereldpremière beleefde, maar pas na het overkomen van talloze hindernissen?
Lees hier meer

Meer over Robert Carsen

Lees meer over regisseur Robert Carsen. Zijn naam is synoniem geworden met een unieke vorm van theater die de ziel raakt, ontroert en betovert.
Lees hier meer

Foto: Annemie Augustijns