Muziek
Ballet
Interview

De muziek van Creature

Componist Vincenzo Lamagna aan het woord

door The English National Ballet en Maarten Boussery, di 10 jan 2023

‘Because of what you have done, the heavens have become part of man’s world’, zei Nixon via de telefoon aan de astronauten van de maanlanding in 1969. Als eerste mensen ooit op de maan verdienden ze wel een dankwoordje van de president. De lofbetuiging is het eerste wat je hoort in Akram Khans nieuwste voorstelling Creature, en gaat geleidelijk op in de duistere muziek van componist Vincenzo Lamagna. Hoe is dat idee er gekomen? En hoe doe je dat eigenlijk, muziek schrijven voor een ballet van Akram Khan? Lamagna gaat met ons in gesprek.

Hoe is je samenwerking met Akram Khan begonnen?

Ik ontmoette Akram in 2014 via Jose Agudo, die toen een van zijn repetitoren was. Ik denk dat Jose, met wie ik ook samenwerkte, wat van mijn muziek gespeeld moet hebben voor Akram, die toen net een componist zocht voor een project. Perfecte timing! We begonnen samen werk te maken en doen dat nog altijd.

Je werkte inmiddels vaak met Akram. Maakt dat het gemakkelijker om te componeren voor zijn stukken?

Elk proces verloopt heel anders, want elk project is anders. Dus al hebben Akram en ik nu samen vijf of zes stukken gedaan, we beginnen elke keer opnieuw. Toch denk ik dat we elkaar na al die jaren goed kennen. Er is een zekerheid, er is een relatie, er is vertrouwen en intuïtie.

2223 CRE Creature Khan repetitiebeeldc Filip Van Roe DSC8685

Wat is er eerst, de partituur of de dans?

We werken samen op een holistische manier. Onze relatie is niet langer zo eenvoudig als ‘choreograaf geeft componist de opdracht een stukje muziek te maken’ en dat is het dan. We werken als een team samen met (dramaturge) Ruth Little, (lichtontwerper) Michael Hulls, (scenograaf) Tim Yip en alle andere betrokkenen. De ideeën ontspringen natuurlijk aan Akram, maar het artistieke team komt vervolgens geregeld bij elkaar. Niemand is dan componist of lichtontwerper of dramaturg of choreograaf. Ieder van ons levert voortdurend input op alle mogelijke vlakken en ideeën. Nu, Akram is wel een zeer muzikaal persoon, en heeft echt ritme en muziek nodig om op te creëren. Technisch gezien zijn er dus wel momenten waarop de partituur eerst komt, omdat die nodig is om de creatie of de ontwikkeling van de beweging in gang te zetten. Maar dat wil niet zeggen dat die ook vastligt. Tot kort voor de voorstelling hebben we gesleuteld aan de muziek van Creature, het resultaat komt voort uit een wisselwerking die organisch bleef groeien.

2223 CRE Creature Khan repetitiebeeldc Filip Van Roe DSC0072

Creature begint met de opname van een toespraak van Richard Nixon die gaandeweg ‘muziek’ werd voor de openingssolo. Hoe is dat gekomen?

Al vroeg in de onderzoeksfase kwam Akram de toespraak tegen waarin Nixon de astronauten feliciteerde. Hij liet hem horen en ik was onder de indruk – maar we wisten nog niet goed wat we ermee wilden doen. Ik haalde de opname door mijn software en tijdens het luisteren begon ik ermee te spelen. Steeds weer kwam ik terug bij enkele zinnen die maar in mijn hoofd bleven hangen. Ik was gefascineerd en ook wel een beetje bang door de macht die ik over die speech had. Ik kon hem letterlijk verdraaien: je haalt een woord uit zijn context en het wordt iets totaal anders.

Uiteindelijk heb ik er een soort energie in gestopt en een segment gecreëerd dat op een bepaalde manier begint maar daarna verdraait. Ik hoop dat het publiek zich halverwege realiseert dat de betekenis anders is geworden dan wat je dacht dat Nixon zei. Het was interessant: die kracht van manipulatie, op allerlei niveaus. Het doet je denken: wauw, zaken kunnen heel gemakkelijk worden verdraaid om ons te manipuleren. Dit idee voedt wat we doen met Creature. De voorstelling gaat over een schepsel dat voortdurend wordt gemanipuleerd door mensen met elk hun eigen redenen, op een duistere, gevaarlijke manier. Zo hebben we deze openingsspeech dus behandeld.

De speech werd ook een ritmisch element in de partituur. Het metrum van Nixons zin creëerde een puls die interessant was voor de dansers. Zonder te grijpen naar slagwerk of drums kon ik een nieuwe manier van pulsering onderzoeken. Ik had mezelf niet echt voorgenomen om dat te doen, maar organisch groeide de speech uit tot een ritmisch ankerpunt. Nixons woorden geven een andere textuur aan de muziek.

Zie je de partituur als een personage op zich?

De partituur leeft en evolueert mee met het proces op steeds nieuwe manieren. Ze mag niet aanvoelen als een reeks afzonderlijke tracks: een stuk muziek, nog een sectie, nog een deel... In de voorstelling hoor je bijvoorbeeld op een bepaald moment Ravels Boléro of een orthodox koor, maar ik speel daar mee en sta erop dat die muziek volledig verweven is in de muzikale taal van het geheel. Ik creëer graag een constant pulserende dimensie, een wereld waarin je kunt leven. Als de partituur al een rol heeft, dan is het alles te omhelzen en bij elkaar houden. Dat is het.

Ontdek Creature

2223 CRE Creature Khan repetitiebeeldc Filip Van Roe DSC0098