Door de behandeling van de muzikale citaten als objets trouvés wordt de partituur vaak omschreven als ‘kubistisch’. Dat label kan je zeker plakken op het eerste en vierde tafereel van het ballet, waar we ons onderdompelen in een menigte en opgaan in het openbare leven. Wat Petroesjka ook revolutionair maakt, is het vermijden van een tonaal centrum. De muziek is vaak bitonaal: twee verschillende toonaarden klinken gelijktijdig. En op sommige momenten komt Stravinsky in de buurt van de atonaliteit van zijn Weense collega’s, Schönberg, Berg en Webern. In het begin van het vierde tafereel zou je de muziek als noise kunnen omschrijven: we verliezen als luisteraar elk gevoel van oriëntatie, net zoals we ons als toeschouwer in de mensenmassa verliezen. Het is een bewegend en vloeiend klankbeeld waarin we nauwelijks een metrum of beat onderscheiden.
- Interview
Plaats voor ‘dirt’ en een bizarre sound
door Piet De Volder, ma 2 okt 2023
In de nieuwe productie van Petroesjka wordt de fantasievolle muziek van Igor Stravinsky live gespeeld door het Symfonisch Orkest van Opera Ballet Vlaanderen. Muziekdirecteur Alejo Pérez spreekt vol vuur over de briljante balletpartituur.
Telkens wanneer ik Petroesjka bestudeer, ben ik verbaasd hoe gedurfd Stravinsky te werk ging in het citeren en het verwerken van heel diverse bronnen: Russische volksmuziek, Weense walsdeuntjes, straatmuziek, een Frans chanson… Het zijn objets trouvés, flarden muziek die hij helemaal uit hun context haalt, op een eigenzinnige wijze in zijn muzikale textuur dwingt en ze daarbij nieuw leven geeft. Het blijft me verbazen hoe ongebreideld Stravinsky’s verbeelding was in de jaren waarin hij zowat gelijktijdig aan Petroesjka en Le sacre du Printemps werkte, twee balletten die ook sterk verschillen qua stijl. Stravinsky was een kameleon. Hij is gedurende zijn leven constant van stijl veranderd en heeft voortdurend nieuwe horizonten verkend. Dat hij na het succes van De Vuurvogel, dat deels nog laat-romantisch was qua stijl, onmiddellijk de sprong heeft gewaagd naar het soort expressionisme van Le sacre en Petroesjka, is nauwelijks te bevatten.
Stravinsky was een kameleon. Hij is gedurende zijn leven constant van stijl veranderd en heeft voortdurend nieuwe horizonten verkend
Het ballet Petroesjka vindt zijn oorsprong in een concertstuk voor piano en orkest en dat verklaart waarom de piano nog steeds een prominente rol speelt in de partituur. De orkestratie moet in de tijd dat het ballet werd gecreëerd, in 1911, revolutionair hebben geklonken. Ook vandaag kan je niet om de vreemde combinaties van instrumenten heen die in weinig gebruikelijke en ongemakkelijke registers samenspelen. Daardoor lijkt de muziek in Petroesjka zelfs ‘vals’ te klinken. Vandaag zijn de instrumenten en de training van musici beter dan in de tijd van Stravinsky. Dat maakt dat we speciale effecten beter kunnen realiseren dan toen. We streven ook perfectie en glans na in uitvoeringen vandaag, maar ik denk dat in het geval van deze partituur een zekere mate van dirt en een bizarre sound hun plaats moeten hebben.’