Interview
Ballet

Extant of over het wezenlijke dat verscholen ligt tussen wat gepast en ongepast is

In gesprek met choreograaf en associate artist Jermaine Maurice Spivey

door Koen Bollen en Ilse Degryse, vr 17 mrt 2023

De Amerikaanse choreograaf Jermaine Maurice Spivey maakte sinds 15 jaar wereldwijd furore als danser, bijvoorbeeld in werk van de beroemde choreografen William Forsythe en Crystal Pite. Met die twee mentoren deelt Spivey in juni een triple bill.

‘Met Extant wil ik onderzoeken wat bestaansrecht heeft op het toneel van een operahuis. Wat wordt als gepast en wat als ongepast beschouwd in de kunsten, de muziek en de dans?’

Jermaine Maurice Spivey

Wat betekent de titel Extant voor jou?

Jermaine Maurice Spivey: Extant betekent letterlijk bestaand, maar ook wezenlijk of aanwezig. Voor mij raakt de term echt aan de thema’s die aan bod komen in de voorstelling. Samen met het artistieke team en de dansers van OBV wil ik onderzoeken wat bestaansrecht heeft op het toneel van een operahuis. Wat wordt als gepast en wat als ongepast beschouwd in de kunsten, de muziek en de dans? Een tweede, daarmee verwant thema is dat van de toe-eigening of appropriatie. Als je in je kunst elementen uit een andere context of zelfs een andere cultuur inzet, waar ligt dan de grens tussen iets lenen, ernaar verwijzen, erdoor geïnspireerd zijn en je iets toe-eigenen? Met die vragen gaan we de komende tijd aan slag in zowel muzikale als choreografische werksessies en improvisaties. De bewegingen van de dansers, de geluiden voor de muzikale score, de stoffen voor de kostuums: alle elementen zullen op een of andere manier al op voorhand bestaan. Ik hoop dat we die elementen kunnen verheffen, ondergraven, uitvergroten of in een nieuwe context kunnen plaatsen om zo uniek perspectief te tonen.

Preview portret Jermaine Spivey5 2223 EXT Stig De Block

Je werkt samen met de Keniaanse componist van elektronische muziek KMRU en de Amerikaanse kostuumontwerper Marquet K. Lee. Hoe vertalen de thema's van bestaansrecht en toe-eigening zich in hun werk?

'Voor zijn elektronische compositie baseert KMRU zich op field recordings van klanken die hij opneemt in de operahuizen van Antwerpen en Gent, gaande van fluisterende stemmen tot het gedrup van een kraan of het gebrom van een machine. De geluiden van die gebouwen worden tot muzikaal materiaal die hij incorporeert in zijn compositie. Daarnaast zoekt hij in de muziekgeschiedenis naar stemmen die weinig of nooit op de operascène te horen zijn – denk maar aan Anita Baker, Whitney Houston, Brandy, Mariah Carey en misschien zelfs Otis Redding of Luther Vandross – die hij vervolgens samplet. Een derde element is het onderzoek met de operazanger Justin Hopkins naar de mogelijkheden van zijn stem. Ik ben benieuwd naar Justins kijk op de manier waarop zijn stem beschouwd, goedgekeurd en vervolgens ‘georganiseerd’ wordt in de context van de opera. Zijn er aspecten van zijn stem die typisch niet in dit soort zalen te horen zijn? Tijdens de voorstelling zal KMRU met zijn elektronische compositie in dialoog treden met de performers live op de scène, waarbij de dansers zelf ook hun stem zullen inzetten. Ik ben enorm benieuwd naar wat al deze ongewone stemmen teweegbrengen in de operaruimte. Hoe zullen ze het stuk, mijn choreografische structuren en ook de perceptie door het publiek beïnvloeden?

Het kostuumontwerp is ondertussen al het verst gevorderd, simpelweg omdat de ateliers van OBV met hun werk moesten beginnen. Marquet koos ervoor denim te upcyclen. Hij creëerde verschillende ontwerpen met jeans, doorgaans een stof voor alledaagse kledij of werkkleding, zeker geen stof waarin je zou dansen op het podium van een operahuis. Denim is vrij onbeweeglijk en oncomfortabel. In de studio gaan we ook met denim werken als element om weerstand teweeg te brengen. De bewegingsvrijheid wordt beperkt, maar dat zal ons dwingen naar andere mogelijkheden te zoeken.'''

Je gebruikt het woord toe-eigening. Die term heeft ook politieke connotaties zoals in de #metoo-beweging en Black Lives Matter. Is dat ook zo bedoeld?

'Ik denk dat je het woord toe-eigening niet uit de politieke sfeer kunt halen. Ik doe niet bewust aan activisme, maar misschien zijn kunstenaars altijd wel bezig met een vorm van activisme, doordat we bestaande normen en percepties uitdagen en in twijfel trekken. Toe-eigening is een belangrijk onderwerp. Het is nodig erop te wijzen dat het politiek zo geladen is doordat het diepgaand verbonden is met wat bewegingen als BLM zonder ophouden bevechten, namelijk institutioneel racisme. Dat stuurt op elk niveau en in alle sectoren beslissingen over wat veilig, gepast etcetera is. Het bepaalt ook wie ergens toegang toe heeft en wie niet. Vooral in de kunstwereld opereert dat institutioneel racisme op een meer stiekeme wijze: ideeën als ‘artistieke vrijheid‘ en het nastreven van je ‘artistieke expressie’ kunnen vormen van discriminatie en vooroordelen die verbonden zijn met bepaalde tradities vergoelijken.'

Preview portret Jermaine Spivey8 2223 EXT Stig De Block

Het gaat er dus ook over wie op het podium komt. Wie mag er spreken, wie mag er zijn?

'Als je een zwarte of bruine huid hebt, heb je vaak het gevoel dat je niet helemaal jezelf kunt zijn. En als je dat wel bent, dat je dan anderen een oncomfortabel of zelfs onveilig gevoel zou kunnen geven... Mijn ervaring is dat je steeds een soort gedaanteverwisseling moet ondergaan, afhankelijk van met wie je praat en wat die persoon van je nodig heeft – al vecht je intern tegen die drang om je te transformeren. Dat sluit ook aan bij Extant: je eigenlijke persoon is altijd aanwezig, hoe zeer je jezelf ook verfraait of je uiterlijke verschijning aanpast. Waar het voor mij over gaat is de vraag wie de leiding op zich mag nemen en cultuur vorm mag geven? Wie mag beslissen hoe we de kunstpraktijk en de samenwerking daarin organiseren? Het gaat ook over gelijke beloning, over echte diversiteit als de default instelling en niet als iets wat er bovenop komt.'

Ontdek Pite / Spivey / Forsythe

Foto bovenaan: Filip Van Roe

Extant of over het wezenlijke dat verscholen ligt tussen wat gepast en ongepast is

Wat betekent de titel Extant voor jou?

Je werkt samen met de Keniaanse componist van elektronische muziek KMRU en de Amerikaanse kostuumontwerper Marquet K. Lee. Hoe vertalen de thema's van bestaansrecht en toe-eigening zich in hun werk?

Je gebruikt het woord toe-eigening. Die term heeft ook politieke connotaties zoals in de #metoo-beweging en Black Lives Matter. Is dat ook zo bedoeld?

Het gaat er dus ook over wie op het podium komt. Wie mag er spreken, wie mag er zijn?

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief

Volg ons