Zes redenen om PUUR te komen ontdekken

Wim Vandekeybus is zowel choreograaf, regisseur, danser als filmmaker en fotograaf. Nadat hij zijn studies psychologie voortijdig had afgebroken, werd hij in 1984 als performer geëngageerd voor Jan Fabres De Macht der Theaterlijke Dwaasheden, waarmee hij twee jaar lang wereldwijd op tournee ging. In 1986 richtte Vandekeybus zijn eigen gezelschap Ultima Vez op. Zijn eerste voorstelling What the Body Does Not Remember (1987) katapulteerde hem meteen naar de voorgrond van de danswereld. Samen met onder meer choreografen Anne Teresa De Keersmaeker en Alain Platel gaf hij zo mee gestalte aan de internationaal geroemde, artistieke vernieuwingsbeweging die later de Vlaamse Golf genoemd zou worden. Wim Vandekeybus’ choreografische signatuur wordt al sinds zijn eerste werken gekenmerkt door een krachtige bewegingstaal waarin een enorme stormachtige, fysieke energie van de dansers uitgaat. Steeds opnieuw is het uitgangspunt van zijn voorstellingen de vraag hoe mensen reageren in extreme situaties. Aan de hand van associatieve beelden creëert Vandekeybus epische danstheatervoorstellingen waar naast dans ook muziek, tekst en video integraal deel van uitmaken. Hij werkt hiervoor samen met auteurs zoals Peter Verhelst en Bart Meuleman en muzikanten zoals David Byrne en Arno. Thema’s ontleent Vandekeybus vaak aan mythologische en religieuze teksten, zo ook voor PUUR waarvoor hij onder meer teruggrijpt naar het Bijbelse verhaal van de kindermoord in Bethlehem.

Vandekeybus was al sinds zijn kindertijd gefascineerd door het gruwelijke verhaal van de infanticide na de geboorte van Jezus Christus. Toen de choreograaf in Italië geconfronteerd werd met een schilderij dat dit Bijbelse verhaal verbeeldt, ontstond het idee voor een nieuwe voorstelling. Het evangelie volgens Mattheus vertelt over Herodes, de vazalkoning van Judea, die van wijzen uit het Oosten te horen krijgt dat een nieuwe koning van de Joden geboren werd in Bethlehem. Om zijn machtspositie te beschermen geeft Herodes de opdracht er alle jongens onder de twee jaar te vermoorden. Jozef en Maria werden in een droom gewaarschuwd te vluchten met hun zoon en ontsnappen zo aan de slachtpartij. Een gelijkaardig verhaal komt voor in het Hindoeïsme. De geboorte van de god Krishna, die een einde zou maken aan het terreurbewind van koning Kamsa, werd voorspeld. Uit voorzorg veroorzaakte Kamsa een massale moordpartij op alle kinderen – waaraan Krishna op het nippertje ontsnapte. Dat beide verhalen uit twee heel verschillende culturen zoveel gelijkenissen vertonen en het besef dat massale infanticide nog dagelijkse realiteit is in de wereld vandaag, noopten Vandekeybus ertoe op zoek te gaan naar een manier om een universeel en tijdloos verhaal te vertellen. Zijn wapenbroeder hiervoor werd de gelauwerde auteur P.F. Thomése.

Na het lezen van P.F. Thoméses aangrijpende roman Schaduwkind – waarin de auteur zijn gedachten optekent na de plotse dood van zijn eigen dochtertje – vroeg Wim Vandekeybus de Nederlandse auteur een nieuwe tekst te schrijven voor de voorstelling waaraan hij werkte. Vandekeybus nodigde Thomése uit bij de repetities. Aan de hand van gesprekken ontstond een nieuwe tekst met de religieuze verhalen over de moord op onschudige kinderen als basis. Thoméses tekst stelt de universaliteit van die verhalen voorop, ontdaan van hun oorspronkelijke religieuze context. Speciaal voor de versie van PUUR die nu gecreëerd wordt voor Opera Ballet Vlaanderen, schreef Thomése een nieuwe proloog. Aan het begin van de voorstelling bevinden de personages zich in de nasleep van een niet nader bepaalde, allesvernietigende catastrofe. Ze treffen elkaar opnieuw na hun dood in een ongedefinieerde ruimte, een soort hiernamaals:

‘Onherkenbaar zijn we geworden,
vreemden voor onszelf.
Het lijkt of we toen andere mensen waren.
Of willen we er niet meer aan herinnerd worden?’

Vandekeybus besloot de gruwelijkheden die de dood van de personages veroorzaakten, niet concreet te verbeelden op de bühne, maar ze als vage herinneringen te visualiseren in videobeelden die tijdens de voorstelling te zien zijn. PUUR vertelt geen rechtlijnig verhaal, maar in een reeks van beklijvende scènes confronteren personages elkaar met hun verleden. We zien een man die moorden pleegde uit angst zijn macht te verliezen, moeders die hun vermoorde kinderen terugzien nadat ze hen vergeefs geprobeerd hebben te beschermen en een woedende zoon die zijn vader een nalatige afwezigheid verwijt. De dansers van OBV worden uitgedaagd om met virtuoze snelheid, rauwe emoties en een poëtische intensiteit Vandekeybus’ hedendaagse mythe te vertolken. Ze geven gestalte aan een mysterieuze wereld waarbinnen de grenzen tussen schuld en onschuld vervagen en pijn en tederheid ontstellend dicht bij elkaar komen te liggen.

De dansers van OBV worden in PUUR bijgestaan door de Britse acteur Daniel Copeland. Het is niet de eerste keer dat Wim Vandekeybus samenwerkt met Copeland. Eerder speelde hij mee in de dystopische voorstelling Mockumentary of a Contemporary Saviour uit 2017 en verscheen hij op het scherm als een wellustige Zeus in het bejubelde Infamous Offspring, Vandekeybus’ meest recente productie, die momenteel door Europa tourt. In PUUR vertolkt Daniel Copeland de rol van Gatekeeper, een personage dat de hele voorstelling begeleidt.

De Italiaanse avant-garde componist Fausto Romitelli en Wim Vandekeybus zouden samen aan een opera werken. Romitelli stierf echter in 2004 na een slepende ziekte, amper 41 jaar oud, en hun opera werd nooit verwezenlijkt. Voor PUUR verwerkte Vandekeybus een jaar later wel delen uit enkele van Romitelli’s meest bekende elektro-akoestische composities, waaronder Professor Bad Trip (een trilogie gewijd aan de verkenning van hallucinogene drugs), Trash TV Trance (dat handelt over het veelvoud aan geluiden en beelden die ons dagelijks leven overspoelen) en An Index of Metals (Romitelli’s video-opera en zijn laatste, meest overweldigende compositie). Naast de complexe hedendaagse muziekfragmenten uit het oeuvre van Fausto Romitelli plaatst Wim Vandekeybus bestaande én speciaal voor PUUR gecomponeerde country-rocksongs van de Amerikaanse singer-songwriter David Eugene Edwards, bekend als zanger van 16 Horsepower en Wovenhand.

Foto top: Wim Vandekeybus
Foto's slider: Wim Vandekeybus en Carl Thorborg
Dit artikel verscheen ook in het OBV-magazine 17.