Eén keer eerder al gaven Jakub Truszkowski en Ursula Robb het stuk door aan een andere compagnie. In 2011 bracht het Ballet van de Parijse Opéra met veel bijval het explosieve Rain, en de weg daarnaartoe was een bijzonder traject, zo herinneren de innemende instudeerders Jakub en Ursula zich.

Jakub Het is een democratische voorstelling, er zijn geen grote solo-rollen. De Opéra van Parijs is een gigantisch gezelschap en je werkt er met veel mensen samen. De mooiste feedback die ik achteraf heb gekregen, kwam van de dansers zelf, die zeiden dat ze zich als een intieme groep waren gaan voelen.

Ursula Je zag ze ook echt op het podium veranderen, naarmate ze dieper in het stuk zaten. In het begin straalden ze zo’n beetje uit dat ze ‘gewoon hun job aan het doen waren’. Ik herinner me dat ik me daar zelfs een beetje aan stoorde, want Rain is een stuk waar je écht verliefd op moet worden. En die klik kwam er ook! Dat was een geweldig moment, weet je nog, Jakub? Ik hoop oprecht dat Rain op eenzelfde manier voor de dansers van Opera Ballet Vlaanderen zal werken en dat zij er net zo van zullen houden als wij.

Jakub Ik heb eerder met de dansers van OBV gewerkt voor Mozart / Concert Arias en heb daar de beste herinneringen aan. Ik zag ze vorig seizoen ook aan het werk in PUUR van Wim Vandekeybus. OBV is ook een kleiner gezelschap dan Parijs (OBV schafte ook het rangensysteem af in het seizoen 23/24, red.) en jullie brengen vaak hedendaags werk. Dat soort ervaringen cumuleert, de dansers hebben steeds meer tools in hun koffer. Ze zijn het gewend om werk van verschillende choreografen te dansen. Ik kijk er enorm naar uit om opnieuw met ze te werken.

‘Een choreografie aanleren is alsof je de kleren van iemand anders aantrekt. Die gaan ook pas na een tijd lekker zitten, nadat je er je eigen accenten aan hebt toegevoegd’

Dansen als een rockband

Jakub Truszkowski en Ursula Robb waren jonge, beginnende dansers toen ze samen met choreografe Anne Teresa De Keersmaeker aan Rain werkten. Ze droegen wezenlijk bij aan de creatie. Ze nemen ons mee terug naar die opwindende dagen.

Jakub Het creatieproces was intens en gefocust. We zijn eraan begonnen in oktober 2000 en tegen de kerstbreak was het stuk klaar, dus negen weken heeft het geduurd. In januari 2001 ging Rain in première.

Ursula Veel materiaal kwam van het stuk dat we daarvoor met Rosas hadden gedaan, In Real Time. Dat materiaal werd voor Rain overgezet naar de muziek van Steve Reich, Music for 18 Musicians, wat nog niet zo eenvoudig was. Soms leek het helemaal niet te passen en voelde het alsof we een vierkant in een rond gat probeerden te duwen. (lacht) Maar zo gaat het vaak voor dansers, hé, dat ze chocola van materiaal moeten maken en er hun eigen weg in moeten vinden. Anne Teresa had ons voor In Real Time gevraagd wat die titel bij ons opriep. Mij deed de uitdrukking denken aan de novelle Rain van de Nieuw-Zeelandse schrijfster Kirsty Gunn. Die vertelt over een meisje dat aan het eind haar jongere broer tevergeefs probeert te reanimeren bij een verdrinking. Je zit zo in het moment dan…

Jakub Veel duetten die later hun weg vonden naar Rain ontstonden zo vanuit het idee van een neerwaartse spiraal of de poging om iemand uit de vloer weer omhoog te liften, dus net erg vitaal. Ik heb persoonlijk een bijzondere band met Rain. Anne Teresa had me voor In Real Time – wat mijn allereerste stuk met Rosas was – gevraagd een mannelijke frase te bedenken als antwoord op een vrouwelijke frase die zij had gechoreografeerd. Die frase van me werd de basisfrase van Rain, en wordt in de hele voorstelling voortdurend gespiegeld en verdubbeld door de dansers, zowel de mannen als de vrouwen. Het is zo bijzonder dat dat materiaal 23 jaar later nog altijd gedanst wordt en zo’n impact heeft.

Een opbeurende voorstelling

Inmiddels maakt Rain onbetwist deel uit van de Vlaamse danscanon en met deze nieuwe voorstellingsreeks voegen ook de dansers van Opera Ballet Vlaanderen het aan hun repertoire toe. Hoe beginnen Jakub en Ursula aan zo’n repetitieproces? Hoeveel ruimte is er voor de dansers om zichzelf te injecteren in een klassieker? En waarom is het belangrijk dat die evergreens almaar worden doorgegeven?

Ursula Jakub en ik hebben vele uren op zoom overlegd voor we hieraan begonnen, want het is niet alleen veel materiaal, Rain is ook een erg complex en strak gestructureerd stuk. Dansers moeten er echt hun hoofd bijhouden. Het zijn niet zomaar simpele passen die ze moeten uitvoeren. Bovendien moeten ze frases en structuren ook achterstevoren dansen, wat echt lastig is voor het brein. Daarom duiken we vanaf de eerste repetities meteen in het materiaal en bouwen we het min of meer volgens de chronologie van het stuk op.

Jakub Telkens je een repertoirestuk instudeert, plaatst dat je voor een interessante denkoefening: je moet nagaan wat tot de absolute essentie ervan behoort en wat de manoeuvreerruimte is voor het nieuwe lichaam en de nieuwe persoonlijkheid die voor je staat. Als instudeerder moet je de bijzondere eigenschappen, talenten en sterke punten van de dansers omarmen en tegelijk moet je trouw blijven aan het originele stuk. Dat heeft zijn eigen architectuur en die moet overeind blijven. Het is dus iedere keer een soort van onderhandeling. De kleine ontmoetingen met collega’s, het subtiele spel, de humor en het speelse geplaag die de dansers aan Rain toevoegen, komen echt voort uit hun persoonlijkheid en hun interacties. Je kunt bijvoorbeeld niet aan iemand leren hoe die speels moet zijn… Dat moeten dansers in zichzelf vinden. Zoiets vraagt veel tijd en daarom is de periode om dit werk in te studeren en door te geven net zo lang als het creatieproces in 2001 was.

Ursula Dat ben ik eens met Jakub. Het is het mooiste om het repertoire in de oorspronkelijke versie te zien. Ik geef anderzijds ook veel les op scholen en dan is het wel prettig om er wat mee te spelen. Om bijvoorbeeld een duet van een man en een vrouw te vervangen door een dans van twee vrouwen of twee mannen. Waarom niet?

Jakub Het origineel laat ons bovendien toe te reflecteren over veranderingen in de maatschappij. We kunnen ons eraan spiegelen en zien hoever we al dan niet van de tijd van het origineel verwijderd zijn. Vandaag leven we naar mijn gevoel in een erg individualistische samenleving, daarin aangedreven door technologische veranderingen. Ik vind het iets heel moois hebben om een groep mensen op een erg fysieke wijze te zien samenwerken in een voorstelling die ontstond voor de komst van mobiele telefoons – of helemaal aan het begin daarvan. Sociale interacties waren toen nog helemaal anders en die gemeenschappelijkheid zie je vertaald in de lichamen en de personages in Rain. Het is erg valabel en waardevol om dat vandaag te tonen.

Ursula Volledig mee eens. Rain is gewoon een opbeurende voorstelling, doordat het de kracht toont van sterke individuen binnen een hechte groep.

Dit interview verscheen ook in het OBV magazine.

Lees ook het interview met Philipe Lens en Anaïs De Caster.