• Opera

Stefan Hertmans en Wim Henderickx over De bekeerlinge

Opera Ballet Vlaanderen brengt met De bekeerlinge een unieke wereldcreatie. Componist Wim Henderickx vertaalde de gelijknamige succesroman van auteur Stefan Hertmans naar een grote opera. Beide heren kijken terug op een bijzondere én emotionele samenwerking. “Ik ben heel intens Vigdis geworden toen ik aan de opera aan het werken was. Ik wilde echt voelen wie die vrouw was.”

Tue, May 3, 2022

Stefan Wim test

“Ik las het boek van Stefan in december 2016, vlak na de verschijning”, steekt Wim van wal. “In twee dagen had ik het uit en meteen wist ik: dit wordt mijn grote opera, mijn grand opéra. Op de derde dag heb ik de eerste akkoorden gecomponeerd en daar is sindsdien niet veel meer aan veranderd. Wacht, ik laat het even horen…” De muziek vult de kamer. Meteen zitten we in het noodlottige levensverhaal van Vigdis, de christelijke heldin uit het gelijknamige boek van Stefan Hertmans die uit liefde voor een joodse jongen haar familie en beschermde leefwereld besluit op te geven. Op slag wordt duidelijk: de emoties zullen een hoge vlucht nemen en dit wordt een geschiedenis die je niet snel van je afschudt.

Stefan Hertmans was eerst verrast toen hij de vraag van Wim kreeg om zijn boek tot een opera te maken. “Maar zodra het idee er was, was het een vanzelfsprekendheid. Alsof het er nooit niet geweest was. Natuurlijk moet je dan het geluk hebben dat je elkaar ligt qua karakter. Zo’n samenwerking is toch iets heel persoonlijks en intuïtiefs, maar ik voelde onmiddellijk: dit is mijne maat. Ik had van bij het begin een groot vertrouwen in Wim, omdat hij erg genereus en tegelijk heel exact is. Ik hou van mensen die hun uitbundige en hun perfectionistische kant weten te rijmen. En Wim is zo iemand die erg zorgzaam omgaat met zijn eigen enthousiasme.”

“Ik was erg nerveus om Stefan te ontmoeten”, bekent Wim op zijn beurt. “Zou hij dit idee wel genegen zijn? Zou ik deze opera wel mogen maken? Maar hij gaf meteen carte blanche. Dit is een droomproces geweest van bij het begin, alles is sindsdien heel organisch gelopen.”

Wimhenderickx thumbnail

LABEL TEST

Wat was het dat je zo aansprak in het boek, Wim?

WIM Toen ik De bekeerlinge las, leek het wel alsof dit boek speciaal voor mij geschreven was en dat er – zonder pretentieus te klinken – geen andere componist was die er een opera van kon maken. Alle onderwerpen waar ik als mens en als kunstenaar over nadenk zitten erin. Hoever ga je voor je capituleert? Wanneer zeg je: het hoeft niet meer voor mij? Ook het religieuze thema, hoe de schoonheid van religie kan kantelen in absolute gruwel, maakt het voor mij tot een erg actueel boek. Het verhaal speelt zich af in de 11e eeuw, maar het gaat over vandaag.

STEFAN Toen ik die eerste muzikale schets van Wim te horen kreeg, was dat een emotioneel moment voor me. Je moet weten: ik had vier jaar met dat verhaal geleefd, het schrijfproces was bijzonder intens. De Bekeerlinge is ontstaan op een plek die voor mij erg speciaal is, in het dorpje Monieux in de Provence, waar ik een buitenverblijf heb. Daar kwam ik het verhaal van Vigdis op het spoor. Vervolgens ben ik dat meisje – dat tot dan alleen in mijn hoofd bestond – achterna gereisd, tot in de hitte van Caïro toe. Mijn opzet was te vertellen over iets dat heel dicht bij mijn eigen leven zat, en ik heb dat zien exploderen tot een wereldverhaal. Dezelfde emotionaliteit als in mijn boek herkende ik in de muziek van Wim.

Stefan Hertmans

Ook in de opera staat het verhaal van Vigdis centraal?

Wim: Het emotionele traject van Vigdis is de rode draad in deze opera en dat brengen we niet alleen tot leven door sopraan Lore Binon te laten zingen. We volgen Vigdis ook in haar dromen en in haar innerlijke wereld. Dat doen we met het orkest, koor en kinderkoor, met het stadskoor en de elektronica in de zaal. Het hele register gaat open. Dat heb je ook nodig om die grote emotionaliteit over te brengen. Ik ben heel intens Vigdis geworden toen ik aan de opera bezig was. Op bepaalde momenten vroeg ik me zelfs af of het echt zo erg moest zijn in de muziek? Moest ze echt zo lijden? Ik wilde haar op het einde van de opera ook redden als componist, maar dat kon natuurlijk niet. Integendeel: Stefan heeft haar de dieperik in geschreven en ik heb er bij wijze van spreken muzikaal nog een laag bovenop gelegd.

Stefan: Ik heb veel studiewerk verricht voor De bekeerlinge. Mensen denken altijd dat hoe meer je studeert, hoe theoretischer je wordt, maar het omgekeerde is waar. Naarmate je meer studeert, word je meer betrokken. Je intelligentie opent zich, je krijgt een opleving in je denken. Ik ging beseffen dat Vigdis nog geen woordenschat had om te zeggen: ik ben getraumatiseerd. Ik realiseerde me op een bepaald moment ook dat ze geen god meer had om tot te bidden, dat ze dus dicht bij het atheïsme moet hebben gestaan. Dat is natuurlijk de absolute afgrond in de 11e eeuw. Toen daagde het me: ze wordt gek. Het was voor mij zeer afgrondelijk om dat identiteitsverlies te beschrijven, maar ik had het niet meer in de greep. Het verhaal had mij in zijn macht.

Wim Henderickx 1

Ik laat Vigdis in mijn roman geen woord zeggen, omdat ik vond dat ik haar niet kón laten spreken. Ik wilde me wel inleven in die vrouw, maar tegelijk wilde ik haar me ook niet ‘cultureel toe-eigenen’, om het met een begrip van nu te zeggen. Ik ken haar taal, van de 11e eeuw, niet. In de opera moest onze protagonist echter wel tekst zingen, en dat is de vertaalslag die Krystian Lada heeft gemaakt.

Stefan Hertmans

Jullie hadden nog twee belangrijke partners in crime: librettist Krystian Lada en regisseur en scenograaf Hans Op de Beeck, die ook de kostuums ontworpen heeft.

Stefan: Ik laat Vigdis in mijn roman geen woord zeggen, omdat ik vond dat ik haar niet kón laten spreken. Ik wilde me wel inleven in die vrouw, maar tegelijk wilde ik haar me ook niet ‘cultureel toe-eigenen’, om het met een begrip van nu te zeggen. Ik ken haar taal, van de 11e eeuw, niet. In de opera moest onze protagonist echter wel tekst zingen, en dat is de vertaalslag die Krystian Lada heeft gemaakt.

Wim: Hij heeft dat super gedaan en dat in een taal die werkt in de opera, in korte zinnen in hedendaags Engels.

Stefan: Krystian is erg filmisch te werk gegaan, iedere scène heeft een eigen kleur. Bijzonder knap.

Wim: Met Hans had ik eerder al het muziektheaterstuk Void gemaakt. Ik ben een groot bewonderaar van zijn werk, we delen een hang naar het mystieke. Wat ik heel fijn vind, is dat hij voor De bekeerlinge opnieuw is gaan schilderen. We moesten een manier vinden om alle reizen die Vigdis maakt te evoceren en het zou allicht te voorspelbaar geweest zijn om dat met video te doen. Toen ik het eerste old school geschilderd scènebeeld van Hans zag, voelde ik de openheid in het beeld. Je vermoedt meteen: hier kan vanalles gebeuren. Hans is ook niet iemand die zich als regisseur boven de partituur zet, hij werkt ten dienste van het drama. Net zoals wij allemaal eigenlijk: we zijn allemaal dienaren van het grote verhaal. (lacht)

Stefan: Ook ik ben al lang een fan van zijn werk. Toen ik hoorde dat hij erbij zou komen, wist ik: dit kan niet meer stuk.

De bekeerlinge speelt vanaf 10 mei in onze zalen.

Stefan Hertmans 2

WIM Met Hans had ik eerder al het muziektheaterstuk Void gemaakt. Ik ben een groot bewonderaar van zijn werk, we delen een hang naar het mystieke. Wat ik heel fijn vind, is dat hij voor De bekeerlinge opnieuw is gaan schilderen. We moesten een manier vinden om alle reizen die Vigdis maakt te evoceren en het zou allicht te voorspelbaar geweest zijn om dat met video te doen. Toen ik het eerste old school geschilderd scènebeeld van Hans zag, voelde ik de openheid in het beeld. Je vermoedt meteen: hier kan vanalles gebeuren. Hans is ook niet iemand die zich als regisseur boven de partituur zet, hij werkt ten dienste van het drama. Net zoals wij allemaal eigenlijk: we zijn allemaal dienaren van het grote verhaal. (lacht)

STEFAN Ook ik ben al lang een fan van zijn werk. Toen ik hoorde dat hij erbij zou komen, wist ik: dit kan niet meer stuk.

De bekeerlinge speelt vanaf 10 mei in onze zalen.

Sign up for our newsletter

Follow us