Wat is ballet?
do 24 aug 2023
Wat komt er in je op als je denkt aan ballet? Tutu’s, witte maillots en dansers op tippen? Als je dit fragment uit het ballet Le Sacre du printemps uit 1913 bekijkt, zie je iets helemaal anders:
Nochtans is de choreografie van meer dan 100 jaar oud een icoon in de balletgeschiedenis. Hoezo is dit ook ballet? Wij leggen in een notendop uit hoe ballet ontstond, waar die ideeën rond tutu’s vandaan komen en hoe er vandaag ballet wordt gedanst.
Wat is ballet?
Ballet is een theatervorm waarin dans het voornaamste medium is. De choreografie van een balletstuk wordt gedanst op muziek, die al dan niet speciaal voor de dans werd gecomponeerd. Net zoals bij andere vormen van theater zijn er bij ballet ook decors en kostuums aanwezig. Het gaat dus om een samenspel van kunsten, een vorm van ‘totaalkunst’.
De term ‘ballet’ verwijst daarnaast naar een stijl en techniek van dansen zoals die in de 17de eeuw aan de Franse balletacademies werd onderricht: het klassiek ballet. Denk bijvoorbeeld aan de 5 voetposities die elke balletdanser aan het begin van zijn carrière aangeleerd krijgt:
Tot slot refereert de term ‘ballet’ aan een gezelschap dat balletstukken opvoert. In België is het Ballet van Opera Ballet Vlaanderen het grootste gezelschap, bestaande uit meer dan 30 dansers.
Hoe is ballet ontstaan?
Het woord ‘ballet’ is via het Frans afgeleid van het Italiaanse woord ‘balletto’, verkleinwoord van ‘ballo’, dat 'danskunst' betekent. Ballet is ontstaan in de 16e eeuw in Italië, waar de adel zich aan de hoven liet vermaken met geometrische groepsdansen op ensemblemuziek. Catherina de' Medici bracht deze traditie van Italië naar Frankrijk. Zij gaf de opdracht voor een van de eerste balletten, het Ballet comique de la reine uit 1581, dat werd opgevoerd op een bruiloftsfeest aan het Franse hof. Het werk bestond uit een mengeling van voordracht, zang en dans: van bij het begin werden andere kunstvormen betrokken bij het genre. Ook in de eerste opera’s uit de 17de eeuw waren er vaak gedanste intermezzo’s, gebracht op speciaal hiervoor gecomponeerde muziek.
In 1661 richtte Lodewijk XIV de eerste balletacademie op, wat zorgde voor een standaardisering van de danstechniek. Sindsdien is het Frans de voertaal in de balletles: waar je ook ter wereld ballet volgt, worden de Franse termen voor de verschillende posities en technieken gebruikt. Geleidelijk aan ontwikkelde ballet zich meer en meer tot een op zichzelf staande kunstvorm. Vanaf de 18de eeuw kenden verhalende balletten een grote bloei, waarin de bewegingen van de dansers ontworpen werden om karakter uit te drukken en een verhaal uit te beelden. In de 19de eeuw wordt dansen op de tippen van de tenen (‘pointes’) enorm populair, en krijgen we de eerste typische witte tutu’s te zien. Begin 20ste eeuw maakt het dansgezelschap Les Ballets Russes van ballet een hedendaagse kunstvorm: vertrekkende van de ballettradities zetten zij de klassieke ballettechnieken op een nieuwe manier in, zoals te zien is in Le Sacre du printemps. Zo ontwikkelde ballet zich verder: er ontstonden nieuwe stromingen, stijlen en genres, waarin telkens vertrokken wordt vanuit de geijkte techniek en tradities, maar er telkens ook verbindingen met nieuwe of andere dansvormen worden gelegd. Zoals ballet in de 16de eeuw met verschillende kunstvormen werd gecombineerd, blijft hybriditeit ook in hedendaagse balletstukken centraal staan: in ballet verhoudt de dans zich tot muziek, tot kostuums, tot een decor, een tekst of een verhaal…
Bekijk hoe de Israëlische choreografe Sharon Eyal experimenteert met ballet op techno in Half Life:
Snuister door ons lexicon en ontdek de vakwoordenschat die in de balletwereld vaak gebruikt wordt.
